Column Trudeke: Hoezo, fileleed?

Files, een dagelijks wederkerende bron van ergernis. Is wachten en in de rij staan alleen maar vervelend en zonde van de tijd of kan er ook een positieve kant aanzitten?

Een van mijn kennissen klaagde op Facebook dat ze, bij terugkeer van vakantie, wel een uur op een veerpontje had moeten wachten. Veel vrienden hadden daar al zeer meelevend op gereageerd met opmerkingen als: ‘Oh, wat rot voor je!’ Als reactie op al dit geklaag, plaatste ik een opmerking over een normale verkeerservaringen die ik had in Kasai, een provincie in het zuiden van Congo. Ik was met een aantal mij onbekende medereizigers op weg naar Ilebo. Aangekomen bij de oever van de Kasai, strandden we. De pont vaarde niet. Niemand wist waarom, maar niemand mopperde, niemand was verbaasd. We gingen gewoon allemaal zitten om de loop der gebeurtenissen verder af te wachten.

Na een paar uur hoorden we dat er “iets” (?) kapot was en dat er “ergens” (?) een nieuw onderdeel gehaald moest worden. Het zag er naar uit dat we de nacht aan de oever zouden moeten doorbrengen. Iedereen maakte het zich zo comfortabel mogelijk; eten, drinken en dekens werden gedeeld en er werd veel gepraat, gelachen en gezongen.

De scène die toen zich toen ontspon, was echt voer voor antropologen.

In de loop van de volgende dag bleek dat het pontje voorlopig niet gerepareerd zou zijn, maar wij kregen een andere oversteekmogelijkheid aangeboden. We konden met kano’s van boomstammen naar de overkant. De scène die toen zich toen ontspon, was echt voer voor antropologen. Er werd druk gediscussieerd over de vraag in welke volgorde we zouden worden overgezet. De positie van iedereen in de sociale rangorde moest worden vastgesteld en het was duidelijk dat hier geen eenduidige criteria voor waren. Wie was bijvoorbeeld belangrijker, een traditioneel hoofd, of een functionaris van de moderne overheid? Het vaststellen van de pecking order* was weliswaar een serieuze aangelegenheid, maar het bleef ook een spel, waar iedereen enthousiast aan meedeed.

Aan de overkant aangekomen, bleek de voortzetting van de reis per trein ook niet bepaald probleemloos. Maar zo gezellig als het was aan de oever van de Kasai, zo onaangenaam was het wachten op het perron van Ilebo. Er liepen gewapende militairen rond; beambten gedroegen zich intimiderend, paspoorten moesten worden afgegeven.

De gezelligheid en saamhorigheid die ontstond bij de Kasai, heb ik in Nederland, in iets mindere mate, ook wel meegemaakt. Bijvoorbeeld in een trein die stil blijft staan te midden van weilanden. Dan kan het in de trein ook nog wel eens gezellig worden.

“Moeten wachten” kan blijkbaar leiden tot apathie en onderdrukte woede, maar ook tot gezelligheid en saamhorigheid. In de file staan in Nederland is misschien vooral vervelend, omdat iedereen opgesloten zit in zijn of haar hoogst persoonlijke stukje blik.

*Pecking order staat voor het bepalen van sociale hiërarchie. Deze in 1921 ontwikkelde term is van de hand van Thorleif Schjelderup-Ebbe en werd van origine toegepast op de sociale rangorde van kippen.

Afbeelding van Trudeke Vuijk

Trudeke Vuijk
Trudeke Vuijk is antropologe. Ze heeft onderzoek gedaan in een aantal landen in Afrika. De beeldvorming over Afrika vindt ze veel te eenzijdig en om die reden wil ze graag een bijdrage leveren aan een genuanceerder en veelzijdiger beeld over Afrika. Daarom biedt ze lezingen en cursussen aan over Cultuur en Geschiedenis van Afrika. Meer informatie hierover is te vinden op www.afrika-lezingenencursussen.nl