Afgelopen zomer produceerde ik Praying with Your Feet, een korte documentaire over de pelgrimage naar Santiago de Compostela. Hiermee sloot ik de master Visuele Antropologie in Manchester af, en was de film klaar om de wijde wereld ingestuurd te worden. Na het naar verschillende filmfestivals gestuurd te hebben, kreeg ik bericht dat de film geaccepteerd was voor Etnoff, een etnografisch filmfestival in Skopje. Dit internationale debuut woonde ik persoonlijk bij.
Culturele mix
Zelf hoor ik nooit veel over Macedonië, en dat mijn film getoond zou worden in de hoofdstad leek wat surrealistisch. Toch is het een omstreden land in de Balkan, met een complexe geschiedenis. In de Klassieke Oudheid was het een machtig rijk. Zeker onder leiding van Alexander de Grote, die het Perzische rijk versloeg en toevoegde aan Macedonië. In Skopje zijn veel verwijzingen en een reusachtig standbeeld ter ere van deze leider te vinden. Na zijn dood viel het rijk uiteen en werd het door de Romeinen ingenomen.
Later hebben Bulgaren en Byzantijnen het land overheerst. Daarna werd het deel van het Ottomaanse rijk en na de Eerste Wereldoorlog een deelrepubliek van Joegoslavië. De Joegoslavische oorlogen hadden weinig impact op de deelstaat, totdat Albaniërs uit Kosovo werden verjaagd en deze onderkomen zochten in Macedonië. Pas in 2001 werd Macedonië een onafhankelijke republiek.
Ik was benieuwd naar Skopje en de vele volkeren die hier hun stempel hebben gezet. De aanblik op het gebouw dat het festival huisde, dwong me er een foto van te maken:
Dit jaar was de tweede editie van dit Macedonische filmfestival; het is nog redelijk onbekend. Daardoor kwam een groot aandeel van de inzendingen uit de Balkan. Er kwamen onderwerpen voorbij als Roemeense traditionele kledij (Martenitsa), geboren zijn met een Servische moeder en Arabische vader en de Servische drag-queen scene. Het publiek was ook voornamelijk Slavisch, en dit was te merken aan de reacties tijdens de films. Sommige referenties of grappen kwamen bij mij niet aan, terwijl de rest er zich erg mee identificeerde.
Tussen kunst en kitch
Het festival trok veel jonge visueel antropologen aan en het was erg leerzaam om elkaars methodologie, bevindingen en obstakels te bespreken. Deze jonge visueel antropologen namen me ook op pad door Skopje, waar de architectuur in het centrum me nog meer achterover sloeg. Ik kreeg te horen dat een groot deel van de oorspronkelijke gebouwen verwoest waren door een aardbeving in 1963.
De Japanse Kenzo Tange werd gekozen om Skopje vorm te geven, wat resulteerde in robuuste, betonnen constructies. De afgelopen jaren heeft de overheid enorm veel geld gestoken in het uit de grond stampen van reusachtige gebouwen en standbeelden in Neoklassieke stijl. Daarmee wil het uitstralen net zulke diepe culturele wortels te hebben als de buurlanden. Het resultaat is een bizarre mix van communisme en kitscherige gebouwen die nog geen vijf jaar oud zijn. En dat alles rondom een oude Turkse bazaar waar ik met mijn nieuwe vrienden gerechten geprobeerd heb uit alle windstreken die hun invloed hebben gehad op Macedonië.
Foto’s: © Inge van Rijswijk.
