Al dansend en zingend beweeg ik mij samen met mijn vrienden door de overvolle straten van Buea, een stadje in Zuidwest Kameroen. Heel het land is buiten zinnen van vreugde. Mensen dansen, fufuzelas schellen en bier vloeit rijkelijk. Het is feest in Kameroen! Het nationale voetbalteam heeft de Afrika Cup gewonnen. Voor één nacht lijkt alles vredig: mensen juichen trots voor hun land. Echter, de volgende ochtend is het niet de lichte hoofdpijn van de alcohol die mij in bed houdt; het is een protestactie genaamd Ghost Town waardoor ik gedwongen word binnen te blijven. Het enthousiasme is gedoofd en de trots van afgelopen nacht heeft weer plaats gemaakt voor ontevredenheid en angst.
Is dit vrede?
Bovenstaand fragment schreef ik een aantal maanden geleden. Ik was toen werkzaam voor de Global Medicare Foundation in Zuidwest Kameroen. Protesten waren in die tijd al in volle gang. Het leven in Kameroen was voor mij als Nederlandse soms verwarrend. De ene dag voelde alles perfect in dit ogenschijnlijk vredige land; de straten gevuld met vrolijk lachende mensen, en werk verliep voorspoedig.
Een dag later kon alles anders zijn en zaten mijn collega’s urenlang op de grond van ons kantoor met zakdoeken voor hun gezicht. Het leger sloeg met grof geweld in op protesterende studenten op de naastgelegen universiteit (University of Buea) en verspreidde traangas vanaf vrachtwagens. ’s Avonds dronken we palmwijn en maakten plannen voor nieuwe projecten, alsof er niks was gebeurd. Kranten koppen groot dat de demonstraties op de Universiteit die dag vreedzaam verliepen. Niks aan de hand, toch? Vaak vroeg ik mij af: is vrede hier schijn, evenals democratie in dit land schijn is?
Een verscheurd Kameroen
De schijn van vrede valt langzaamaan steeds verder uiteen. Op 1 oktober 2017 worden er volgens Amnesty International zeker 17 mensen doodgeschoten tijdens protesten door ingrijpen van militairen van het Kameroense leger. In steden worden jongeren gearresteerd en in dorpen vluchten mensen de bossen in om te ontkomen aan het geweld van het centrale gezag. Er vinden op dat moment protesten plaats in de zuid- en noordwestelijke regio’s van Kameroen, de Engelstalige gebieden in het overwegend Franstalige land.
De geschiedenis in het kort
De redenen voor de protesten zijn deels ontstaan in de koloniale periode. Na de Eerste Wereldoorlog werd het door Duitsland gekoloniseerde Kameroen verdeeld over Engeland en Frankrijk. Beide landen voerden een eigen taal, rechtssysteem en bestuursvorm door in “hun” regio’s. Na de onafhankelijkheid in 1961 werd er besloten dat beide gebieden samen zouden gaan als een tweetalige federatie. Van dit idee is weinig terechtgekomen onder het bestuur van president Paul Biya, wie sinds 1982 aan de macht is in Kameroen. Zijn bestuur wordt gekenmerkt door centralisatie en assimilatie, wat typerend is voor de oude invloedssferen van Frankrijk in Afrika. Franstalig Kameroen heerst en de Engelstalige minderheid voelt zich gemarginaliseerd. Naar schatting woont zo’n 20 procent van de totaal 23 miljoen tellende Kameroense bevolking in de Engelstalige gebieden.
Ontevredenheid en protest
De hedendaagse protesten zijn begonnen door Engelstalige rechters en leraren die zich achtergesteld voelden en begin oktober 2016 besloten hun werk neer te leggen. Protestanten willen decentralisatie van de macht. Rechters willen een rechtsysteem naar Engels model, Common Law (gewoonterecht). In het onderwijs wordt geprotesteerd tegen de grote hoeveelheid Franstalige docenten die door de overheid zijn aangesteld op Engelstalige scholen. Vele scholen en universiteiten zijn ondertussen al bijna een jaar gesloten in de twee Engelstalige provincies.
Kleine afscheidingsbewegingen grijpen de onvrede aan om de bevolking te radicaliseren. Separatisten willen een onafhankelijke republiek genaamd Ambazonia uitroepen, vernoemd naar de Ambas-baai die de grens vormt tussen de gebieden van Franstalig en Engelstalig Kameroen. Het leger grijpt hard in tijdens protesten en de politie voert massa arrestaties uit. Honderden mensen zitten al maanden onschuldig en zonder proces in de gevangenis.
Gedwongen stilzwijgen
Op de achtergrond speelt een meer algemene ontevredenheid van de bevolking, gericht tegen President Biya die al 34 jaar aan de macht is. Al sinds oktober vorig jaar is de situatie ronduit kritiek. Ook toen vielen er doden door overheidsingrijpen, waaronder een jongen van 12 jaar oud. De overheid doet er alles aan de destabilisatie van het land stil te houden. In januari 2017 werd het internet voor maanden platgelegd om de bevolking het zwijgen op te leggen. Belangrijke mensenrechtenactivisten en journalisten zijn verdwenen of gearresteerd en een levenslange gevangenisstraf dreigt. Het leger grijpt hard in tijdens protesten en de politie voert massa arrestaties uit. Honderden mensen zitten al maanden onschuldig en zonder proces in de gevangenis.
Spooksteden en risico’s
Sinds oktober vorig jaar ligt het openbaar leven van mensen in de zuidwestelijke en noordwestelijke regio’s op maandagen, dinsdagen en feestdagen stil. Een protestbeweging roept mensen op thuis te blijven, winkels zijn gesloten en er is geen transport mogelijk; het zogenaamde Ghost Town. Wie het toch waagt zijn winkel open te gooien of met zijn taxi de weg op te gaan, loopt het risico in elkaar geslagen te worden. Of nog erger, zijn winkel of taxi te zien afbranden. Enkelingen nemen dit risico. Je bedrijfje dichthouden betekent het mislopen van inkomsten die voor velen essentieel zijn om ’s avonds vrouw en kinderen eten te kunnen geven.
Gevaar loert overal
Angst is in dit deel van Kameroen tweezijdig. Enerzijds de overheid die tot alles in staat lijkt en anderzijds de protestgroeperingen die medewerking van de bevolking afdwingen. Aan welke kant je ook staat, feit blijft dat de inwoners van bovengenoemde regio’s in Kameroen zwaar leiden onder de onrust. Armoede groeit snel door een stilstaande economie. Voor een overgroot deel van de bevolking van Kameroen is iedere dag weer een gevecht, terwijl president Paul Biya zijn best doet hen de mond te snoeren.
Universele mensenrechten?
Ondanks dat de mensenrechten al meer dan een jaar grof geschonden worden in Kameroen, lijkt niemand in te grijpen. De Verenigde Naties voert overleg en houdt de situatie in de gaten. Maar wat gebeurt er wezenlijk om de situatie een halt toe te roepen? Volgens de International Crisis Group blokkeerden in februari enkele EU-landen (die overigens niet bij naam genoemd worden) een Europese verklaring over de onrust in Kameroen. Deze Europese landen zouden de regering van President Biya te vriend willen houden vanwege de strijd tegen de terreurbeweging Boko Haram in Nigeria, een buurland van Kameroen. Nigeria houdt zich op haar beurt ook afzijdig van de problemen in het buurland, aangezien zijzelf problemen ondervindt met een afscheidingsbeweging. Igbo-seperatisten vochten hier de Biafra oorlog uit met het centrale gezag van Nigeria, tussen 1967 en 1970 (De Volkskrant, 03/10/2017).
Internationale struisvogelpolitiek
De International Crisis Group waarschuwt voor verwachte oplopende spanningen wanneer de presidentsverkiezingen van 2018 naderen. De lokale bevolking lijkt echter voorlopig niet te kunnen rekenen op internationale steun. Hoelang houdt iedereen nog zijn kop in het zand? Op de vraag of vrede en democratie schijn zijn in het land, schreeuwden lokale journalisten en verschillende mensenrechtenactivisten volmondig ”ja”, maar zij zaten een dag later veilig weggestopt in één van de gevangenissen van Kameroen. Het misschien niet zo vredige land met zijn prachtige groene bergen, wuivende palmbomen en lachende mensen.
Bron:
Schenkel, M. 03/10/2017. Een roep om afscheiding in Kameroen: Engelstaligen willen Ambazonia. De Volkskrant.
Afbeelding: Pixabay.
