Ons beeld van de wereld wordt in grote mate bepaald door waar we opgroeien en door de retoriek die ons wordt aangereikt. Dit wordt erg zichtbaar wanneer we kijken naar genocides en hoe die ontstaan. Hoe kan het dat een bepaalde groep mensen het beeld krijgt dat een andere groep het verdient te sterven? Een antropologische analyse van verschillende genocides.
Er zijn verschillende, uiteenlopende definities van genocide en het is complex een allesomvattende definitie op te stellen;het is lastig een groep af te bakenen die het slachtoffer is van genocides. Bovendien speelt de manier van uitleggen van een gebeurtenis door verschillende partijen een rol en/of de dader de overheid is waardoor een genocide niet erkend wordt.
Ontstaansmythe
In aanloop naar de Tweede Wereldoorlog deden Nationaal Socialisten een beroep op een Duitse ontstaansmythe die zou bewijzen dat het Duitse ras superieur was. Duitsers werden met dit beeld geïndoctrineerd, wat in hen de redenering opriep dat eenieder die niet Duits was, moest verdwijnen. Vooral Joden waren hiervan het slachtoffer en werden met neerbuigende taal neergezet als ongedierte dat uitgeroeid moest worden. Deze redenering leefde zo heftig dat, zelfs na het verlies van de nazi’s, Joden nog steeds werden omgebracht.
Onmenselijk
In Rwanda vond er in 1994 een genocide plaats waarin de etnische groep Hutu’s een andere etnische groep, Tutsi’s, afslachtte. De Tutsi’s kwamen in de ogen van de Hutu’s vanuit Ethiopië Rwanda binnenvallen om hier te profiteren van hun werk. Dit zagen zij als een persoonlijke bedreiging, maar ook als dreiging voor de staat. Tutsi’s werden afgeschilderd als lui en geniepig en gezien als kakkerlakken die fijngestampt moesten worden:door mensen niet meer als mensen te beschouwen, is het makkelijker hen uit te moorden.
Dansen en geloven in Kampuchea
In Cambodja nam Democratisch Kampuchea, de Rode Khmer, na een burgeroorlog de leiding in 1975. Dit regime maakte gebruik van liederen en dans om revolutionaire idealen over te brengen. Cambodjanen werden hiermee overladen waardoor zich in hen langzaam een revolutionair beeld ging ontstaan en hun werkelijkheid systematisch werd hervormd.
Een betwiste zaak
Honderd jaar gelden hebben er tussen Armeniërs en Turken bloedbaden plaatsgevonden, waar de beide naties verschillend op terugkijken. Waar Turken beweren dat het een burgeroorlog was waarin aan beide zijden slachtoffers vielen, vinden Armeniërs dat het een genocide was waarvan zij de slachtoffers waren. Het is nooit erkend als genocide, wat de impact laat zien van hoe een historische gebeurtenis gepresenteerd wordt.
Visies of werkelijkheid?
Deze voorbeelden laten zien hoe wereldbeelden gemodelleerd kunnen worden, zelfs op zo’n manier dat het uitmoorden van een groep mensen valt te rechtvaardigen. Bovendien blijkt dat de manier waarop over tragedies wordt gedacht erg afhankelijk is van de woorden waarmee deze worden beschreven. Zelfs de beschrijvingen van deze gebeurtenissen zoals wij die gewend zijn, zijn afhankelijk van hoe academici en politici die ons presenteren, en van de visie op het leven waarmee wij zijn opgegroeid.
Bronnen
Eriksen, T. H. 2010. Ethnicity and Nationalism. PlutoPress.
Heidegger, M. 1977. “The Age of the World Picture”. The Question Concerning Technology and Other Essays. NYC: Harper.
Hinton, A. L. 2002. Annihilating Difference: the Anthropology of Genocide. University of California Press.
Npo. 2015. Bloedbroeders. Documentary series. www.npo.nl/bloedbroeders/POMS_S_VARA_813896
Schneider, s. 2014. Teaching the unthinkable. Theory in Action, Vol. 7, No. 1. Transformative Studies Institute
Throop, C. J. 2009. Intermediary Varieties of Experience. Ethnos, 74:4, 535-558.
Foto: Steve Evans op Flickr met licentie CC BY-NC 2.0.
