‘Liefde en compassie zijn een noodzaak, geen luxe. Zonder kan de mensheid niet overleven’ is een belangrijke uitspraak van Zijne Heiligheid de Dalai Lama. Tevens de kern van zijn lezing op zondag 16 september in Ahoy Rotterdam. Na de bespreking met Richard Gere over de International Campaign for Tibet, gaan we in dit tweede deel van onze Dalai Lama Special in op het gedachtegoed van de Dalai Lama. Hij hield een lezing genaamd ‘Waarom mededogen essentieel is in deze onrustige tijd’.
Verschillen tussen Oost en West
Er zijn grote verschillen tussen het Westen en het Oosten als je kijkt naar kleur, nationaliteit en religie, begint de Dalai Lama. Ook wanneer het gaat om het innerlijke. De Dalai Lama vindt dat wij meer onderwezen moeten worden over onze innerlijke wereld. In India zijn ze hier erg mee bezig. Daar hebben zij athman, de onafhankelijke ziel en innerlijke zelf. Gathma is de positieve actie die hierbij hoort, legt hij uit. We moeten op zoek gaan naar de ‘zelf’, in plaats van een god. Volgens de Dalai Lama geeft dit geluk en een goed karma. Slechte acties zorgen namelijk voor een slecht karma. Vrede en harmonie moeten worden gepromoot en daarin moeten we alle religies respecteren. Ook al is hij boeddhist, hij zegt niet dat dit de beste religie is. Wel is er in het boeddhisme meer aandacht voor beredenering dan in andere religies.
‘Whether one believes in religion or not, there isn’t anyone who doesn’t appreciate kindness and compassion’ – Z.H. de Dalai Lama
Wat het Oosten en het Westen volgens de Dalai Lama wél gemeenschappelijk hebben, is liefde, wat ook essentieel is in alle religies. Emotioneel, mentaal en fysiek zijn we allemaal hetzelfde, stelt hij. Iedereen wil een gelukkig leven en heeft recht op geluk. We zijn allemaal kinderen van god, de mensheid is één met een eigen zelf en daardoor allemaal broers en zussen. We zijn allemaal verbonden. De Dalai Lama begrijpt niet waarom we elkaar dan moeten vermoorden. Wanneer we meer compassie voor elkaar voelen, zal dit niet meer zo zijn, denkt hij.
Een beter begin begint bij jezelf
Volgens de Dalai Lama zijn onze problemen terug te voeren tot het niveau van het individu. ‘Ik ben één van de zeven miljard mensen die nu leven. We hebben allemaal een verantwoordelijkheid om na te denken over de mensheid en het welzijn van de wereld, omdat het onze eigen toekomst beïnvloedt. We zijn niet op deze planeet geboren om problemen te creëren, maar om iets goeds te bewerkstelligen’ (bron: informatieboekje). Een beter begin begint bij jezelf, wat je verspreid naar je eigen omgeving en zo zal het zich verspreiden als een olievlek. Naïef of niet, een kern van waarheid zit er zeker in.
Is religie nog steeds relevant?
Als openingsvraag van zijn lezing vroeg de Dalai Lama of religie nog steeds relevant is. Hij neemt India als voorbeeld voor religieuze harmonie, iets wat hij zelf sterk promoot. In India respecteren ze andere religies, maar ook de niet gelovigen. Men respecteert elkaar, dus elders zou dit ook moeten kunnen. Anderzijds stelt hij dat religie een vergif kan zijn wanneer mensen van andere religies elkaar uitmoorden. Wanneer religie op een verkeerde manier wordt geuit en gepromoot, zorgt dit voor problemen. Soms zou het dus beter zijn als er geen religies zouden bestaan. Het publiek is het hier duidelijk mee eens, want er ontstaat een lang en uitbundig applaus.
Compassie als basis
De Dalai Lama vindt dat er meer aandacht moet zijn voor innerlijke compassie als basis. Mensen die enkel waarde hechten aan materiële dingen zijn mentaal ongelukkig, hebben geen vrede, voelen stress, jaloezie en hebzucht, zo stelt hij. Zij hebben geen aandacht voor het innerlijke leven en de oorsprong van emoties. Je hebt vijf zintuigen, maar dat is te weinig. Je moet de waakzaamheid in jezelf aanwakkeren. Wij zijn sociale wezens en willen met elkaar samen zijn. Eenzaamheid zorgt voor lijden. Wanneer je compassie voelt, sta je in verbinding met elkaar. Dit gaat eenzaamheid, en dus lijden, tegen.
Volgens de Dalai Lama heb jijzelf als het eerste voordeel bij het hebben van compassie, niet iemand anders. Je bent minder angstig en voelt je comfortabeler rondom anderen. Je zult gevoelens van blijheid ervaren, wat belangrijk is voor de motivatie voor compassie. Door je gedachten rustig te houden en meer innerlijke kracht te ontwikkelen, zal dat in eerste instantie voordeel geven voor jezelf. Maar dat niet alleen. Wanneer je zelf gelukkig bent, draag je dit uit in je acties, waardoor anderen hier ook van zullen profiteren. Kortom: altruïstisch zijn is vooral voordelig voor je eigen geluk, omdat je gelukkiger zult worden door iets voor anderen te doen zonder er iets voor terug te vragen. Maar hoe doe je dit nu? (Dit lees je in het volgende deel van onze special.)
De Dalai Lama vindt het belangrijk hoe we om moeten gaan met emoties en redengeving, want hierdoor komen we dichterbij compassie. Volgens de Dalai Lama zit compassie in ieder van ons, iets wat we in deze tijd allemaal kunnen gebruiken voor het oplossen van de problemen waarmee we vandaag de dag mee geconfronteerd worden. ‘Het ontwikkelen van mededogen en begrip voor anderen, brengt datgene wat we allemaal zoeken: rust en geluk’.
De eeuw van compassie, vrede en liefde
Gedurende de dag wordt er een aantal keer ook een koppeling gemaakt tussen de wetenschap en religie. De Dalai Lama merkt op dat recent onderzoek heeft laten zien dat de mens van nature over mededogen beschikt en daardoor heeft hij hoop. Uit het onderzoek bleek dat kinderen al vanaf vijf maanden een voorkeur hebben om anderen te helpen. Ook bij dieren werd dit gezien. Hieruit blijkt dat empathie een fundamenteel iets is in levende wezens.
De mens is Gods’ grootste gift, vindt de Dalai Lama, en er zit een zelf in ons die we moeten gebruiken. We moeten leren onze negatieve emoties aan te pakken. Niet door te bidden, maar door ons verstand te gebruiken. Ook het onderwijs moet minder materialistisch zijn en we moeten kinderen leren in hun eigen geest naar binnen te kijken.
Over twintig à dertig jaar zal de wereld erg veranderd zijn. “Good work always starts too late, so start now!” roept hij met een vuist in de lucht. Dan zou dit de eeuw van vrede en compassie kunnen worden. Onze wapens zijn niet kernwapens, maar onze kennis. We moeten een gevoel van verantwoordelijkheid creëren. Als we ons gemeenschappelijk belang gebruiken, dan is er nog hoop, aldus de Dalai Lama.
Telkens weer ‘de laatste vraag’
Aan het einde van zijn lezing mag het publiek naar voren komen om vragen aan Zijne Heiligheid te stellen. Iemand vraagt zich af hoe hij denkt over het opvangen van vluchtelingen in Europa. Hij vindt dit wonderful (een woord dat hij overigens vaak gebruikt). Hij vindt dat de vluchtelingen die naar Europa komen hier moeten worden opgevangen. Ze vluchten namelijk voor moord en oorlog. We moeten ze onderdak bieden en onderwijzen, vooral de kinderen en jongeren. De landen waar ze vandaan komen, blijven tenslotte hun thuis en wanneer de vrede is hersteld, zullen ze teruggaan om het eigen land op te bouwen. Het is namelijk beter om in je eigen land te wonen, met je eigen cultuur, taal en gewoonten, aldus de Dalai Lama. Ook hierop volgt een uitbundig applaus, de manier van het publiek om te laten weten dat ze het met hem eens zijn.
De rij vragenstellers wordt steeds langer en iemand van de organisatie gebaart dat de Dalai Lama er een einde aan moet breien. ‘Nog twee van links en twee van rechts’, antwoordt hij. Voor iedere vraag neemt hij ruim de tijd. Wel tien keer beantwoordt hij de ‘last question, thank you’ en wijst de volgende aan. Nu gebaart ook Thupten Jinpa dat dit nu echt de twee laatste vragen zijn. Maar de Dalai Lama laat zich niet uit het veld slaan en snoert zijn buurman met wilde handgebaren de mond. Mooi om te zien dat hij iedereen aan het woord wil laten om zijn of haar vraag te stellen. Wanneer écht de laatste vraag is beantwoord (‘hoe denkt u over romantische liefde?’ “I’m the wrong person to ask, ask a specialist, haha”) verlaat hij het podium. Zwaaiend naar iedereen, met een glimlach op zijn gezicht en onder een luid applaus verdwijnt hij tussen de okergele gordijnen.
Ik vind het knap om te zien dat de Dalai Lama na alle ellende van vroeger in Tibet en nu in de hele wereld zo rustig, vrolijk en gelukkig kan zijn. Je kunt veel over hem zeggen, maar zijn hele lezing over compassie, rust in je hoofd en een goed begin begint bij jezelf zal dan toch een kern van waarheid bevatten.
In het volgende deel volgt de lezing van Thupten Jinpa over hoe we deze mooie gedachtegangen in de praktijk kunnen brengen.
Uitgelichte afbeelding: © Jurjen Donkers.
