De afgelopen decennia is de verscheidenheid naar herkomst onder de Nederlandse bevolking sterk toegenomen. En deze zal komende decennia nog verder stijgen. Waar voorheen grote groepen migranten uit een klein aantal landen naar Nederland kwamen, komen er tegenwoordig kleine groepen uit een groot aantal landen. Dat blijkt uit de verkenning van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) De nieuwe verscheidenheid. Toenemende diversiteit naar herkomst in Nederland.
Deze verkenning analyseert de veranderingen in de samenstelling van de Nederlandse bevolking. Ook laat het zien hoe verscheidenheid naar herkomst verschillend uitwerkt tussen en binnen Nederlandse gemeenten.
Van 9,2 naar 22,1 procent
Het aantal inwoners van Nederland met een migratieachtergrond* is gestegen van 9,2 procent in 1972 tot 22,1 procent in 2016. Iets minder dan de helft van deze groep heeft een Europese achtergrond, iets meer dan de helft een niet- Europese achtergrond.
Polen, Syriërs, Bulgaren en Chinezen
Waar er voorheen grote groepen migranten uit een klein aantal landen naar Nederland kwamen, komen er tegenwoordig kleine groepen uit een groot aantal landen. Er komen nauwelijks meer nieuwe migranten uit Turkije, Marokko, Suriname of de Antillen naar Nederland. Tegenwoordig staan andere groepen in de immigratie-top 15 van Nederland. Denk aan Polen, Syriërs, personen uit de voormalige Sovjet-Unie, Bulgaren, Chinezen, Indiërs en Duitsers. In 2017 woonden in Nederland migranten die afkomstig zijn uit 223 verschillende herkomstlanden.
Grote verschillen tussen gemeenten
Tussen gemeenten bestaan grote verschillen. In homogene gemeenten, zoals Urk, zijn er vrijwel geen inwoners met een migratieachtergrond. In agrarische gemeenten, zoals Westland, zijn er veel inwoners met een Poolse of Bulgaarse achtergrond. Expatgemeenten, zoals Amstelveen en Voorschoten, hebben inwoners uit alle delen van de wereld. In steden als Amsterdam, Rotterdam en Den Haag heeft de meerderheid van de inwoners een migratieachtergrond en is het aantal verschillende herkomstlanden zeer groot.
Economische groei onderzocht
Voor de regio’s in Noord- en Zuid-Holland en Utrecht is in het onderzoek een negatief verband aangetoond tussen toenemende verscheidenheid en economische groei. Voor Nederland als geheel vindt het onderzoek op regionaal niveau geen verband tussen toenemende verscheidenheid naar herkomst en economische groei. De sociale cohesie van buurten en de economische groei van regio’s hangt overigens samen met heel veel factoren. Verscheidenheid naar herkomst is er slechts één van. Over de exacte verbanden tussen al deze factoren bestaat in de wetenschap nog veel onduidelijkheid.
Verscheidenheid als realiteit
Als er vanaf vandaag geen enkele immigrant meer bij zou komen, blijft de verscheidenheid naar herkomst onder de bevolking de komende tijd nog toenemen. Dat is vanwege verschillen in geboorte- en sterftecijfers. Beleid dat blijft uitgaan van de klassieke migrantengroepen zal minder effectief zijn, omdat dit steeds minder aansluit op die veranderende werkelijkheid. Gemeenten zouden daarom beter zicht moeten krijgen op de verscheidenheid naar herkomst binnen de eigen gemeente. Bijvoorbeeld door zelf lokaal gegevens hierover te verzamelen. Ook diensten, voorzieningen en personeelsbeleid moeten instellen op steeds wisselende culturele achtergronden onder bewoners, leerlingen, patiënten, klanten en werknemers.
De onderzoekers bevelen daarnaast aan dat elke nieuwkomer, ook EU-arbeidsmigranten en kennismigranten, worden ondersteunt om zo snel en zo soepel mogelijk deel te nemen aan de samenleving. Dit vraagt om een doordacht wegwijsbeleid onder regie van gemeenten.
Daarnaast adviseren de onderzoekers dat verbindingen tussen buurtbewoners moeten worden bevorderd. Verbindingsbeleid hoeft niet de ambitie te hebben om hechte banden tussen mensen te smeden, het is voldoende dat burgers op een praktische manier met grotere verscheidenheid kunnen omgaan. Ook blijft het belangrijk om de sociaaleconomische positie van bewoners te verbeteren. Daardoor wordt de sociale cohesie versterkt in kwetsbare buurten met veel verscheidenheid.
*Onder mensen met een migratieachtergrond wordt in deze verkenning verstaan: mensen van wie één of beide ouders zijn geboren in het buitenland.
