Is het een vooroordeel, of klopt het, dat veel Afrika-liefhebbers meer geïnteresseerd zijn in natuur dan in cultuur? In een artikel in het Leidsch Dagblad over reisorganisatie Djoser staat een uitspraak van reisleider Peter van der Meulen ‘Afrika is natuur, Azië is cultuur’ (Leidsch Dagblad 25-01-2014). Blijkbaar leeft dit idee zowel bij het reislustige publiek als bij veel reisorganisaties.
Toen ik afgelopen jaar een bezoek bracht aan het Afrika paviljoen op de vakantiebeurs, was het opvallend hoeveel reizen uitsluitend gericht zijn op natuur en dan met name op het zien (en fotograferen) van “de grote vijf”. Jammer, want Afrika heeft zoveel meer te bieden dan olifanten, leeuwen en neushoorns, buffels en luipaarden (hoe boeiend en mooi die ook zijn).
Is het – alweer – een vooroordeel, of klopt het dat veel Afrika-liefhebbers die belangstelling hebben voor Afrikaanse cultuur in de eerste plaats denken aan muziek en materiële cultuur? Zowel eigentijdse als traditionele muziek uit met name West Afrika heeft in Europa langzamerhand bekendheid gekregen. Ook musici uit Zuid-Afrika treden regelmatig op in Europese landen. Bij beeldende kunst denken veel mensen misschien vooral aan maskers en voorouderbeeldjes. Daarnaast is er een schat aan muurschilderingen op huizen en winkels en prachtige gevlochten gebruiksvoorwerpen en houtsnijwerk.
“Heel rijk is de immateriële cultuur, met name mythen, verhalen en rituelen. Hierin komen belangrijke ideeën en waarden tot uiting.”
Maar materiële cultuur is slechts een klein aspect van cultuur in Afrika. Heel rijk is de immateriële cultuur, met name mythen, verhalen en rituelen. Hierin komen belangrijke ideeën en waarden tot uiting. Laat ik proberen een culturele ‘grote vijf’ samen te stellen. Vijf onderwerpen die de moeite waard zijn om je in te verdiepen.
- Mijn eerste is dan de mondelinge overlevering, zoals mythen en verhalen.
- Ten tweede denk ik aan rituelen, zoals puberteitsrituelen, geboorte, huwelijk en begrafenis rituelen, maar ook aan regen rituelen, of rituelen voor de uitbanning van hekserij.
- Mijn derde: familie en verwantschap. De manier waarop mensen zich organiseren in verwantengroepen is complex en fascinerend.
- Nummer vier: ondernemerschap, vooral het grote belang dat gehecht wordt aan sociale relaties, en de manier waarop die worden onderhouden.
- Tenslotte, maar zeker niet als minste, wil ik de rol van vrouwen noemen. Misschien soms ondergeschikt en uitgebuit, maar altijd sterk, creatief en veelzijdig.
Afbeelding van Wolfgang Reindl via Pixabay .
