In het Tropenmuseum Amsterdam nu te zien: Onze Koloniale Erfenis. De koloniale erfenis heeft impact op ongeveer alles in ons dagelijks bestaan, van macro-economisch systeem tot taalgebruik en van godsbeleving tot ons dagelijks eten. Deze tentoonstelling wil die impact laten zien en bevragen, en ruimte maken voor de verhalen van mensen en culturen die ondanks de koloniale onderdrukking konden bestaan.
Spaces of Togetherness
De grondgedachte voor deze tentoonstelling is dat er buiten het koloniale systeem – en ondanks dit systeem – altijd ruimte was waar veerkracht, creativiteit en verzet mensen samenbracht om samen controle te behouden over hun eigen leven. Deze plekken, gewoontes en rituelen, deze Spaces of Togetherness, vormen de basis van het ontwerpconcept. Het verhaal van Onze Koloniale Erfenis wordt verteld in 9 scenes, ieder met een eigen thema en eigen Space of Togetherness in de hoofdrol.
Het voormalig Koloniaal Museum
Het Tropenmuseum, oorspronkelijk gebouwd als Koloniaal Instituut, is zelf zo’n koloniale erfenis. Later werd het een museum van wereldculturen, maar een groot deel van haar collectie is afkomstig uit Nederlands’ voormalige koloniën, en is verzameld vanuit een koloniale blik. Echter, het gebrek aan bestaande collectie om tegenovergestelde perspectieven te ondersteunen, hebben de makers niet als probleem gezien. De leegte, de ruimte, de afwezigheid van foto’s, objecten en anderszins getuigenissen van niet-kolonialen, hebben ze willen laten zien met haar eigen zeggingskracht. Zodat er juist ruimte ontstaat voor dialoog. Het is daarmee ook een uitnodiging naar de bezoeker: wat zijn hier de verhalen die nog verteld moeten worden?
Het voelen van een verhaal
Ook in vorm worden koloniale machtsstructuren aan de kaak gesteld. Vanaf de eerste blik worden poëtische metaforen ingezet om dat voelbaar te maken. De eerste ruimte is gevormd door cirkels van blauwe voile die als druppels uiteen waaieren vanuit een centraal punt. Het verbeeldt de aantrekkingskracht die de inheemse culturele ‘schatten’ uitoefenden op de koloniale mogendheden. Niet de koloniale positie, maar de bestaande inheemse cultuur staat centraal. Verderop gaat het over het koloniale wereldbeeld van de aarde als supermarkt, waarin alles zomaar beschikbaar en te koop is. Dit is vertaald naar een modulair ingerichte ruimte opgebouwd uit gestandaardiseerde groothandel-kratjes.
Niet zo zwart-wit
De grenzen tussen een Space of Togetherness en het koloniale systeem zijn vaak poreus. Het is geen binair systeem. Bijvoorbeeld bij het thema spiritualiteit: waar de kerk eerst deel was van het koloniale systeem, werd zij geleidelijk ook steeds meer vermengd met inheemse spiritualiteit, en werd ze soms zelfs een broeinest van verzet tegen het koloniale systeem. Het laatste thema van de tentoonstelling is ‘straat’. Hier worden bezoekers uitgenodigd om samen vorm te geven aan de koloniale erfenis. Wat wil je meenemen? Wat laat je achter? Wat ga je zelf doen? Je kan stemmen door te gaan staan bij een stelling waar je het mee eens bent, en je positie vergelijken met die van andere bezoekers. Je merkt al snel: vaak is het niet zo zwart-wit.
De makers: samenwerken en dialoog
Net als het museum, zijn ook de ontwerpers onderdeel van een systeem dat – onbedoeld – bepaalde verhoudingen in stand houdt. Het verhaal van Onze Koloniale Erfenis vraagt om een kritische houding. Die kritische houding wilde Kossmanndejong in hun werkwijze inbouwen. Daarom organiseerden ze een meerstemmig proces. Kossmanndejong en AFARAI trokken samen op voor het concept en ontwerp van de tentoonstelling. De intensieve samenwerkingsvorm, die overigens ook het museum, ervaringsdeskundigen, experts en talloze partners betrof, zorgde ervoor dat alle ideeën en keuzes voortdurend werden bevraagd, tegen het licht gehouden en ondersteboven gekeerd.
Om de tentoonstelling te bezoeken, zie de website van het Tropenmuseum. Voor meer informatie over de tentoonstelling en de totstandkoming ervan, bezoek kossmanndejong.nl.
Afbeelding: Creatief verzet soundscape door Vernon Chadlein. Foto: Rick Mandoeng.
