Gewoonlijk vloeit bier rijkelijk in de kleine bar vlakbij de markt. In verhitte discussies verwikkeld wordt er dan boven Nigeriaanse muziek uit geschreeuwd, dat normaal gesproken op een oorverdovend volume uit de luidsprekers schalt. Echter, vandaag is het anders. Het is zondagochtend, maar dat is niet de reden voor de ongewoon rustige sfeer in de kleine bar. In Kameroen maakt de tijd of een omstandigheid niet uit: ieder uur van de dag zijn kroegen over het algemeen goed gevuld. Of het nou ochtend is of werktijd, gelegenheid voor een biertje is er hier altijd. Maar in deze bar wordt er vandaag niet gedronken. Nog niet in ieder geval.
Njangi vergadering
De reden voor de serieuze, haast gespannen sfeer, is de wekelijkse vergadering van de njangi groep ‘One Love’. Zesentwintig mannen zitten rond een tafel in de bar en volgen geconcentreerd de bewegingen van de voorzitter die de bankbiljetten telt. Het is doodstil. Niemand praat, niemand drinkt en geen telefoon rinkelt. Een hoogst ongebruikelijke situatie voor Kameroen, maar de grote som geld op tafel vergt alle aandacht.
Ieder lid van de groep legt wekelijks 10.000 franc (ongeveer €15,00 euro) in. Het gehele bedrag van alle spelers samen wordt vervolgens aan één persoon gegeven. Het in ontvangst nemen van het geld gaat in vooraf vastgestelde toerbeurten; volgende week is iemand anders weer de gelukkige. Dit bedrag kan de persoon investeren in zijn of haar bedrijfje of gebruiken om goederen te kopen voor zijn of haar familie. Het geld mag vrijuit gebruikt worden. Er wordt op vertrouwd dat het goed terecht komt.
Samenwerking in de hedendaagse geldeconomie
Njangi is volgens DeLancey (1977, 319) gebaseerd op het systeem van coöperatieve landbouw, waarbij groepen boeren om beurten bij elkaar op het land werken. Als groep werken ze dan eerst bij de ene en dan bij de ander op het land. Dit was een veel voorkomend systeem in Kameroen en wordt vandaag de dag nog steeds gepraktiseerd. De njangi groepen hebben hetzelfde principe, maar in plaats van arbeid, wordt er geld bij elkaar gelegd.
Een banksysteem voor ‘de gewone mens’ in Afrika
Vrijwel iedereen in Kameroen is lid van een njangi groep. Van huisvrouwen die de groentes uit hun tuin verkopen tot rijke zakenmannen: iedereen is ‘playing Njangi’, zoals ze dat hier zo mooi zeggen. Bedragen variëren dan ook erg. In sommige njangi groepen legt men bijvoorbeeld 100.000 CFA (€ 150,00 euro) in per maand en in andere 1.000 CFA (€ 1,50 euro) per week. Iedere groep heeft zijn eigen regels en structuur, maar één principe is gelijk: het is allemaal gebaseerd op vertrouwen en er voor elkaar zijn.
Njangi is de Kameroense spaarrekening. In een land waar de groeiende bankensector nog vrijwel onbereikbaar is voor het grootste deel van de bevolking, zorgen njangi groepen voor de nodige financiële steun. Naast dat er iedere week of maand geld bij elkaar gelegd wordt dat één persoon mag investeren of gebruiken, sparen leden ook individueel. Verder kunnen leden geld lenen tegen een klein rentepercentage.
Meer dan een bank
Njangi is echter meer dan een bank. Njangi is gebaseerd op vertrouwen en solidariteit. Nyamjoh (2013) legt dit als volgt uit:
“Njangi groups are comparable to, compete with, and complement banks. Like banks, they save people’s money and lend money to people, often with more reasonable interest rates than some actual banks. In other ways, they are more than banks. The fact that they usually bring together people who already know one another fairly well in other contexts (such as a workplace, a church, a college, a business, and so forth) means that njangi groups are expected to create, reproduce and ensure continuity for social networks that bind their members in other spheres of life.” (Nyamjoh 2013,3)
Het vertrouwensaspect leidt tot een sociaal onderliggend principe. Is iemand ziek, is er een baby geboren of heeft iemand te kampen met een sterfgeval in de familie, dan legt de njangi groep een klein bedrag bijeen om zeep of olie te kopen en komen ze met de hele groep op visite. Naast dat njangi groepen letterlijk werken als een bank waar geld wordt geleend en gespaard, vervullen njangi groepen ook een sterke sociale rol.
Samen sterk
De samenleving in Kameroen is gebaseerd op solidariteit: samen staan we sterk. Hier bestaat geen vertrouwen in een hogere macht als de overheid of financiële instituties. ‘Je hebt God en elkaar’, zegt een man die kort geleden zijn baan als docent is kwijtgeraakt. Een sociaal vangnet bestaat hier niet uit een verzekering of overheidssysteem, maar creëer je zelf en bestaat uit mensen en wederzijds vertrouwen.
Dit alles klinkt eenvoudiger dan het is. In een land waarin een groot deel van de bevolking onder de armoedegrens leeft, kan het moeilijk zijn geld te verzamelen voor een dokter of voor eten tijdens een onverwachtse gebeurtenis. Njangi groepen bieden dan vaak uitkomst. Ook het vertrouwensaspect is bijzonder: je moet volledig vertrouwen op de leden van je njangi groep, ook wanneer het om grote geldbedragen gaat. Nyamjoh (2013,3) zegt over dit vertrouwen en solidariteit bij njangi groepen:
“Njangi is also a game of solidarity and mutuality in sociality, especially for, but not exclusive to, family and friends. Strong communal ties are central in it, as is the internalisation of values that emphasise honesty, interdependence and conviviality.” (Nyamnjoh 2013, 3)
‘Ik ben omdat wij zijn’ (Ubuntu filosofie)
In de Afrikaanse Ubuntu filosofie wordt een individu gedefinieerd aan de hand van verschillende relaties tot anderen. ‘A person is a person through another person’ zei aartsbisschop Desmond Tutu die de Afrikaanse wijsheid van Ubuntu onder woorden bracht. Kan njangi gezien worden als een ‘Ubuntu bank systeem’: een financieel systeem gebaseerd op Afrikaanse normen en waarden van samen leven als een eenheid?
Bij njangi zie je dat het mogelijk is voor iedereen om geld te sparen of te lenen binnen een eigen njangi groep. Een kans die velen niet krijgen bij een bank, maar die door de Afrikaanse samenleving geboden wordt. Een bijzonder systeem waarin men samen mogelijkheden van bestaan creëert en elkaar bijstaat in moeilijke en mooie tijden. Alleen kom je niet ver, maar samen is alles mogelijk.
Literatuur:
DeLancey, M.W. 1977. Credit for the Common Man in Cameroon. Journal of Modern African Studies. 2(15): 316-322.
Nyamnjoh, F.B. 2013. Politics na Njangi : You Scratch My Back, I Scratch Your Back: Socio-Cultural Understandings of Politics in Cameroon. in: Petr Drulák and Šárka Moravcová, (eds), 2013, Non – Western Reflection on Politics , Frankfurt am Main: Peter Lang: 35-53
Afbeelding: Pexels.
