Reizen en op die manier andere culturen leren kennen vind ik fantastisch. Helaas is fysiek reizen niet altijd mogelijk. Naast fysiek reizen en kennis maken met andere culturen, kun je ook reizen in de geest. Een handig alternatief voor iedereen met een smalle beurs, wat verder de voor- en nadelen ook moge zijn.
Virtueel reizen kan je doen via je computerscherm, maar daar ga ik het niet over hebben. Ik ga het ook niet hebben over het bekijken van mooie foto’s van exotische oorden in reismagazines of het lezen van reisgidsen. Wat ik interessanter vind, zijn literaire virtuele culturen.
Een van de mooiste voorbeelden van iemand die literaire culturen en werelden schept is, voor mij de schrijfster Ursula Le Guin. In haar boeken laat ze andere culturen echt tot leven komen. Daarnaast vormen haar verhalen en romans een, vaak ironisch, commentaar op onze eigen samenleving. Als dochter van de antropoloog Alfred Kroeber, heeft ze haar belangstelling voor andere samenlevingen van huis uit meegekregen. Haar meest bekende werk is waarschijnlijk de ‘Earthsee’ trilogie. In deze column zal ik een paar van haar meest antropologisch geïnspireerde boeken bespreken.
Changing planes
Een paar dagen geleden ben ik begonnen aan een boekje van haar, dat al jaren in mijn boekenkast stond, maar waar ik nog nooit aan toe was gekomen. Het is een heel grappig boek, met de onvertaalbare titel ‘Changing planes’. In het eerste hoofdstuk wordt het trieste lot beschreven van reizigers die zijn gestrand in troosteloze wachtkamers op vliegvelden. Al wachtend op het vliegtuig waarop de passagier wil overstappen, gaat hij of zij virtueel op reis naar werelden op andere bestaansniveaus (‘planes’). Ik heb tot nu toe drie van deze virtuele werelden bezocht. In een ervan zat ik zat op een terras met iemand die deels mens en deels maisplant. Dit was op een wereld met een uit de hand gelopen biotechnologie. Ik heb kennis gemaakt met de Asonu, die een zwijgende cultuur hebben. Van de wereld in het derde hoofdstuk heb ik nog niets begrepen, dus die moet ik nog een keer lezen. Er wachten mij nu nog twaalf van deze heerlijke, absurde fantasiewerelden. De verhalen geven satirisch commentaar op kwesties in onze westerse samenleving, en zijn tevens een parodie op antropologisch studies uit de 50-ger en 60-ger jaren.
The Left Hand of Darkness
In ‘The Left Hand of Darkness’ komt een wereld tot leven waarin de mensheid niet langer twee geslachten kent, maar waarin iedereen meestal alleen ‘mens’ is en alleen periodiek man of vrouw is. Deze wereld wordt bezocht door een Gezant, die wel van een wereld met twee geslachten komt. We krijgen hier een beeld van wat de gevolgen kunnen zijn voor een wereld, als de ‘man-vrouw’ tegenstelling geen betekenis meer heeft. In de persoon van de Gezant, zien we wat dit doet met iemands zelfbeeld.
The Dispossessed
Een mooie novelle, die ik hier alleen wil noemen is ‘The Word for World is Wood’. Het centrale thema is hier ecologie en de relatie tussen mens en natuur.
Een van haar mooiste boeken vind ik ‘The Dispossessed’ (‘De Ontheemde’), waarin de werelden op de tweeling planeten Urras en Anarres aan elkaar worden gecontrasteerd. Anarres is een wereld die rijk is aan natuurlijke hulpbronnen, maar met grote verschillen tussen arm en rijk. Urras daarentegen is een droge, dorre wereld, maar de samenleving is gebaseerd op onderlinge solidariteit. Dit thema wordt door haar op een prachtige manier uitgewerkt, waarbij het oorspronkelijke thema steeds meer diepte en inhoud krijgt.
Deze en andere boeken van Ursula le Guin bieden vele uren reisplezier voor de virtuele reiziger.
Afbeelding: Books HD van Abhi Sharma op Flickr onder Creative Commons licentie Attribution 2.0 Generic.
